سفری در امتداد یک اتاق

با این مقدمه به سراغ لوییجی گیرری می‌رویم که مجموعه «اطلس» را در سالهای نخستین دههٔ هفتاد میلادی خلق کرد و همانند آن عکاسان، هر چند با روشی بسیار متفاوت به بازنمایی جهان پرداخت و تکه‌ای از واقعیت را با بینندگانش قسمت کرد. او برای اینکار به جای اینکه سوار هواپیما یا قطار بشود و به جغرافیایی تازه سفر کند، در اتاق شخصی‌اش و از صفحات کتاب اطلس خود عکس گرفت. در اطلس همه‌ی نشانه‌های جهان، چه طبیعی باشند و چه مصنوعی، بازنمایی شده‌اند. از کوه‌ها و دشت‌ها و بیابان‌ها تا شهرها و حتی خورشید و ستارگان. گیرری با این نشانه‌ها مانند اشیاء برخورد می‌کند و بیش از آنکه بخواهد تنها ایده‌اش را با عکاسی‌ای خشک و ساده از یک کتاب اطلس عملی کند، تصمیماتی مختلف اتخاذ می‌کند، گاهی به صفحات نزدیک و گاهی از آنها دور می‌شود و از آنها تصاویری جذاب می‌سازد. «اطلس» را می‌توانیم حاصل کار روشنفکری بدانیم که در دهه‌ی هفتاد میلادی کنج دنج خانه نشسته و سوی دیگری از عکاسی را به ما نشان می‌دهد، روشنفکری که جهان را همچون شبکه‌ای از نشانه‌ها می‌بیند و یا کار یک رویاباف که با جیبی خالی به نقشه‌ی جهان زل زده و خیال پردازی می‌کند و به آن چیزی می‌اندیشد که این نشانه‌های ساده در پی بازنماییشان هستند. و چه خوب که از همین نشانه‌ها و صفحات زیبایی می‌آفریند. «اطلس» در شناخت لوییجی گیرری و البته عکاسی و منظره‌پردازی معاصر ایتالیا می‌تواند مهم جلوه کند. این پروژه ما را به تفکر در باب عکس‌ها و نشانه‌ها، جهان و بازنمایی‌اش، انتزاع بصری و کلمات، مفهوم منظره و البته سفر و رویاپردازی فرامی‌خواند، بی آنکه عکاس ما حتی آپارتمانش را ترک کرده باشد. از این رو می‌توان گفت که «اطلس» دربرگیرنده مهم‌ترین ویژگی‌های عکاسی لوییجی گیرری است.

عکاسی از همان بدو تولد انگار وسیله‌ای برای دیدن و کاوش در جهان بود. دوربین به افراد مختلف اجازه می‌داد که ضمن به نمایش گذاشتن کیفیت‌های شخصی‌شان تصاویری نادیده را به نمایش بگذارند و از این رو عکاسان جدی و آماتور بسیاری ماجراجویانه راهی نقاط مختلف جهان شدند. مجلات عامه پسند سالها بخش‌هایی را به این عکس‌ها از سفرها و اکتشافات عکاسانشان اختصاص دادند و عکاسی فرصتی شد برای دیدن. اما این تصاویر چه میزان از واقعیت را بازنمایی می‌کردند و در برابر دیدگان مخاطبین قرار می‌دادند؟ مسلما همه‌اش را نه.